Synod z Whitby – 664 rok, punkt zwrotny w ewolucji chrystianizmu na ziemiach anglosaskich

Rok 664 naszej ery stanowił dla królestwa Northumbrii niezwykły punkt zwrotny. W małej miejscowości Whitby, na brzegach morskiego zatokę, zebrała się elita duchowa i świecka, by rozstrzygnąć spór, który podzielił anglosaski Kościół. W samym sercu dyskusji leżało pytanie o datę obchodów Wielkanocy – czy należało trzymać się tradycji rzymskiej (obchodzonej w niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca) czy też irackiej (określanej na podstawie kalendarza julianowskiego)?

Chociaż dla współczesnego czytelnika kwestia ta może wydawać się trywialna, w 7. wieku była ona przedmiotem intensywnych debat teologicznych i politycznych. Na jednej stronie konfliktu stanęli zwolennicy tradycji rzymskiej, na czele z arcybiskupem Canterbury Theodorem. Argumentowali oni, że obrządek ten jest zgodny z nauką apostolską i praktykowany przez większość chrześcijan w Europie.

Przeciwnicy, reprezentowani przez opata Northumbrii Wilfrida, bronili starszej tradycji irlandzko-irackiej. Uzasadniali oni swoje stanowisko odwołując się do autorytetu świętego Patryka, który nawrócił Irlandię na chrześcijaństwo i wprowadził tam swój własny kalendarz liturgiczny.

Synod z Whitby był wydarzeniem historycznym o ogromnym znaczeniu dla rozwoju Kościoła anglosaskiego. Ostatecznie rozstrzygnięcie należało do króla Northumbrii Oswiu, który opowiedział się po stronie tradycji rzymskiej. Decyzja ta miała daleko idące konsekwencje.

• Unifikacja obrządków: Wprowadzenie kalendarza rzymskiego przyczyniło się do unifikacji praktyk liturgicznych w Anglii, co ułatwiło integrację z Kościołem Zachodu.
• Wzmocnienie pozycji Canterbury: Synod ustalił prymat Canterbury jako najważniejszego ośrodka religijnego w Anglii.

Konsekwencje polityczne synodu z Whitby

Wpływ synodu z Whitby wykraczał daleko poza sferę religijną. Decyzja króla Oswiu o przyjęciu tradycji rzymskiej miała również znaczące konsekwencje polityczne:

• Zbliżenie do Franków: Adopcja kalendarza rzymskiego, powszechnie stosowanego w cesarstwie Karola Wielkiego, sprzyjała bliższym kontaktom z Francją.
• Wzrost znaczenia Northumbrii: Northumbria stała się ważnym ogniwem w sieci relacji między Anglią a kontynentem europejskim.

Nie tylko data Wielkanocy: inne wątki dyskusji synodalnej

Synod z Whitby nie był jedynie polemiką wokół daty Wielkanocy. W trakcie dyskusji poruszano również inne kluczowe kwestie teologiczne, takie jak:

• Forma tonsury (fryzura duchownych): Zwolenników tradycji irlandzkiej charakteryzowała krótka tonsura z przodu głowy, podczas gdy Rzymianie praktykowali tonsurę wokół całej głowy.
• Zasady liczenia dni postu: Istniały różnice w interpretacji norm dotyczących okresu postnego.

Dyskusje te odzwierciedlają złożoność relacji między Kościołem anglosaskim a Kościołem rzymskim w 7. wieku.

Tablica porównawcza: tradycje religijne w Anglii

Tradycja	Data Wielkanocy	Tonsura	Post
Irycko-iracka	Wyznaczana na podstawie kalendarza julianowskiego	Krótką tonsurę z przodu głowy	Istniały różne interpretacje norm postu
Rzymska	Obchodzona w niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca	Tonsura wokół całej głowy	Stosowano ściśle określone zasady liczenia dni postu

Synod z Whitby: kluczowy punkt zwrotny w historii Anglii

Synody nie są zazwyczaj wydarzeniami, które zapadają w pamięć. Lecz Synod z Whitby 664 roku jest wyjątkiem. To właśnie dzięki temu wydarzeniu królestwo Northumbrii stało się łącznikiem między światem anglosaskim a kontynentalnym, otwierając drogę do integracji Anglii z resztą chrześcijańskiej Europy.

Dziś Whitby zapamiętane jest nie tylko jako miejsce historycznego synodu, ale również jako malownicze nadmorskie miasteczko. Turyści mogą zwiedzać ruiny opactwa św. Hrabanie i zatopić się w atmosferę dawnych czasów.